20 september 2023 18:23 Aangepast 25 september 2023 20:04

Voor een liter benzine betaal je nu op sommige plekken 2,30 euro per liter. Veel, maar in januari komt daar nog 21 cent per liter bij. Want dan vervalt een eerder ingestelde korting op accijns. Een liter benzine kost je dan 2,51 euro, ongeveer net zoveel als in juni 2022.

Een Kamermeerderheid van VVD, PVV, SP, BBB, FvD, DENK, Fractie Den Haan, BVNL en JA21 wil dat de accijnsverhoging, die voor januari gepland staat, van tafel gaat. Veel burgers zullen daar op het oog blij mee zijn, maar de gemiddelde Nederlander heeft er weinig aan, zegt econoom Bas Jacobs.

'Heel slecht plan'

"De accijnsverhoging schrappen? Dat is een heel slecht plan", stelt Jacobs. Het kost 1,2 miljard euro. "Rijkere mensen hebben vaak meerdere auto's en rijden meer kilometers. Je helpt met lage accijnzen dus een doelgroep die dat niet nodig heeft. Bovendien is het beter voor het klimaat als mensen minder gaan rijden."

De econoom becijferde vorig jaar wat de gevolgen zijn van een accijnsverhoging. "Het profijt van deze maatregel komt disproportioneel terecht bij de hoogste inkomens."

Rijksten het meest geholpen

Ongeveer 60 procent van de 1,2 miljard euro, komt uit bij de 30 procent rijkste mensen. Maar de 30 procent van de bevolking aan de andere kant van de welvaartsschaal, dus de minst welvarende groep mensen, profiteert slechts van 11 of 12 procent van die 1,2 miljard euro.

De overige 40 procent van de bevolking, de middenklasse, strijkt de overgebleven 27 of 28 procent van het voordeel op. "Het is dus niet doelmatig," becijfert Jacobs.

Arbeidskorting verhogen

Aan de andere kant: als de accijnzen verhoogd worden, wordt autorijden voor mensen met lage inkomens of middeninkomens mogelijk onbetaalbaar. En dat terwijl ook de prijs van treinkaartjes verhoogd wordt.

Verzin een andere manier om armere huishoudens en middeninkomens gericht te compenseren, zegt ING-hoofdeconoom Marieke Blom. Je kunt lage en middeninkomens veel gerichter steunen door de belastingen aan te passen en de arbeidskorting tot een bepaald inkomen te verhogen, meent zij. 

Betere oplossing

De arbeidskorting is een bedrag, afhankelijk van je inkomen, waarover werkenden geen belasting hoeven te betalen. "Die 1,2 miljard euro kun je veel gerichter uitgeven. Door de arbeidskorting te verhogen, houden middeninkomens per maand meer over en dan kunnen ze de dure benzine wel betalen, maar steun je de rijken niet direct."

Dat partijen niet voor deze oplossing kiezen is volgens haar een politieke keuze. "Dat een partij een benzineprijs heeft verlaagd, blijft bij mensen misschien wat meer hangen dan als de arbeidskorting wordt verhoogd", doelt Blom op de naderende verkiezingen.

'Economisch onverstandig'

Ook econoom Inge van den Bijgaart van de Universiteit Utrecht noemt het plan 'economisch onverstandig'.

"Het blijven ondersteunen van autoverkeer op fossiele brandstoffen is niet stimulerend voor de verduurzaming van het autogebruik, maar geeft ook niet de nivellering die sommigen ervan verwachten", stelt ze in de nieuwsbrief van de universiteit. Daarmee bedoelt ze dat niet alle Nederlanders er qua koopkrachtreparatie evenveel aan hebben. 

De overheid heeft de accijnsopbrengsten bovendien nodig om uitgaven te bekostigen. Bijvoorbeeld die in de verduurzaming van ons verkeer of ter ondersteuning van de bestaanszekerheid, zegt Van den Bijgaart die niet direct een verdere toelichting kon geven.

✕